Kennisbank

Op deze pagina lees je hoofdstuk 4.3. uit Alles verandert altijd. Perspectieven op literair vertalen. In dit hoofdstuk bespreekt Fedde van Santen de beoordelingsprocedures van instanties die subsidies verstrekken voor vertalingen.

Op deze pagina lees je hoofdstuk 2.8. uit Alles verandert altijd. Perspectieven op literair vertalen. In dit hoofdstuk reflecteert Paul Claes op de onderlinge relaties tussen (vertaalde) teksten.

Hoe analyseer je een verhalende tekst? En, welke meerwaarde biedt het voor het vertalen om dat te doen? In dit dossier lees je er alles over. Naast een algemene inleiding op de theorie van verhalende teksten (narratologie), bevat het vier verdiepende artikelen waarin kernbegrippen als Verteller, Focalisatie, Personage, Tijd en Ruimte worden toegelicht aan de hand van voorbeelden uit de vertaalpraktijk.

In de inleiding bij het dossier Narratologie kwamen de presentatie, organisatie en manipulatie van tijd in verhalen al kort aan de orde. In dit artikel gaat Elies Smeyers dieper in op verschillende aspecten van tijd in vertaling, van botsende tijdgeesten en verouderd taalgebruik tot de afwijkende beschikbaarheid van bepaalde werkwoordtijden in verschillende talen en het effect van zinsbouw op onze beleving van tijd.

Verhalen kunnen verteld worden door vertelinstanties van allerlei aard. Sommige vertellers lijken de lezer direct aan te spreken, andere zijn haast onzichtbaar. Soms zijn ze betrouwbaar, dan weer grillig en onberekenbaar. Ze hebben de vrijheid om door de tijd te reizen of op verschillende plaatsen tegelijk aanwezig te zijn, en ze zijn zelfs niet beperkt tot een menselijke vorm. Het adequaat weergeven van de verteller in vertaling is dan ook geen sinecure. In dit verdiepende artikel geeft Inge Lanslots voorbeelden van het type uitdagingen waar vertalers voor kunnen komen te staan en voorziet hen van narratologische instrumenten om die uitdagingen het hoofd te bieden.

Personages spelen een centrale rol in verhalen. Ze kunnen statisch of dynamisch zijn, door de auteur zijn bedacht of echt hebben bestaan, maar in alle gevallen vormt de lezer zich een geheel eigen beeld van de 'cast' van een verhaal. Hoe zorg je er als vertaler voor dat de voorstelling van de lezer van de vertaling zo veel mogelijk overeenkomt met die van de brontekstlezer, ondanks hun soms sterk afwijkende referentiekaders? Luk Van Haute beschrijft verschillende voorbeelden uit de praktijk.

De ruimte waarin een verhaal zich afspeelt, kan in narratologisch opzicht van groot belang zijn. De personages en de gebeurtenissen in het verhaal kunnen er impliciet door worden gekarakteriseerd. Zo ook in De avonden van Gerard Reve. Terwijl hij werkte aan zijn vertaling The Evenings, kreeg Sam Garrett te maken met verschillende ruimtelijke vertaalproblemen, die hij mede dankzij zijn eigen omzwervingen door Amsterdam wist op te lossen.

Dat literair vertalers doorgaans weinig verdienen is bekend. Maar wat is de financiële positie van vertalers precies, waaruit bestaan de inkomsten van vertalers en in hoeverre is er in de media aandacht voor de geringe financiële waardering?

Om beter te begrijpen wat een vertaler in Nederland en Vlaanderen precies verdient, is het belangrijk om te kijken naar verschillende inkomstenbronnen. Geen vertaler is hetzelfde en ook geen inkomen is hetzelfde.

Naar de inkomenspositie van vertalers zijn in de loop der jaren tal van onderzoeken uitgevoerd, gebaseerd op bijvoorbeeld enquêtes, interviews en kwantitatieve inkomensgegevens. In de media komen dezelfde onderzoeken herhaaldelijk terug, terwijl er meer gegevens beschikbaar zijn. Met dit chronologische overzicht hopen we hier meer inzicht in te geven.