Naslagwerken vertaaltheorie

Gepubliceerd: 10 oktober 2019 | Bijgewerkt:21 december 2023

Op deze pagina vind je een overzicht van verschillende naslagwerken over vertaalwetenschap, -kunde, -onderzoek en -reflectie.

[Laatste update: december 2023]

In Alles verandert altijd. Perspectieven op literair vertalen worden de belangrijkste aspecten van het literair vertalen samengebracht: de zakelijke en financiële, de basiskennis en -vaardigheden die bij literair vertalen komen kijken, algemene kernbegrippen en uitdagingen, het vertalen van diverse literaire genres maar ook literaire non-fictie en filosofie, en de ‘nazorg’ in de vorm van revisie, marketing en promotie. Deze bundel is in zijn geheel beschikbaar op de Kennisbank van het ELV, als epub gratis te downloaden of tegen betaling in papieren vorm te bestellen bij de Universitaire Pers Leuven. 

Alles verandert altijd. Perspectieven op literair vertalen. Lieven D'hulst & Chris Van de Poel (eds), Universitaire Pers Leuven, Leuven, 2019.

Tekstboek dat een schat aan informatie biedt over theorie en praktijk van hetvertalen, ondervedeeld in drie afdelingen: Geschiedenis & beschrijving (met teksten van onder anderen Hiëronymus, Maarten Luther, Walter Benjamin), Kritiek & methodiek (teksten van onder anderen Hans Höning, Christiane Nord, Peter Verstegen, Antoine Berman en Larence Venuti) en Reflectie & theorie (teksten van onder meer Roman Jakobson, James Holmes, Raymond van den Broeck en maria Tymoczko). Link naar de uitgeverspagina.

Denken over vertalen: tekstboek vertaalwetenschap. Ton Naaijkens e.a. (eds), Vantilt, Nijmegen, 2010 (tweede, herziene, geactualiseerde en uigebreide druk).

In het Handbook of Translation Studies (HTS) wordt kennis verzameld over vertalen en tolken uit alle mogelijke invalshoeken. Het HTS biedt een rijke verzameling aan onderwerpen, een overzicht van vertaaltradities en inzicht in methoden. Het HTS richt zich op studenten en onderzoekers uit de vertaalwetenschap en aanpalende disciplines én op vertalers. Het HTS is alleen toegankelijk als je een account hebt, bijvoorbeeld via een universitaire instelling. Op de Kennisbank van het ELV zijn enkele hoofdstukken ontsloten door middel van samenvattingen. 

Handbook of Translation Studies HTS / John Benjamins Publishing (database). Editors: Yves Gambier en Luc van Doorslaer.

Een bibliografie met verwijzingen naar publicaties over alle onderwerpen die in de vertaalwetenschap aan de orde komen. Voorzien van een handige zoekfunctie. Alleen toegankelijk via een (universitair) account.

Translation Studies Bibliography TSB / John Benjamins Online Products (database).

Een overzicht van "vertaalwetenschappelijke termen [...], vooral voor zover ze betrekking hebben op taalkenmerken, vertaalprocédés, het vertaalproces en het resultaat hiervan. Daarnaast zijn volgens de samenstellers enkele (in de praktijk, flink wat) basisbegrippen uit de taal- en letterkunde, de klassieke retorica en de grammatica verwerkt" (Stella Linn, in een recensie in Filter).

Terminologie van de vertaling, Jean Delisle e.a., H.Bloemen & W.Segers (eds), Vantilt, s.l., 2003. 

"Wat is een goede vertaling? Wat doet een competente vertaler? De kwaliteit van vertalingen probeert hierop een antwoord te formuleren. De basistermen van de vertaalevaluatie worden op een bevattelijke manier uitgelegd. Daarnaast worden de termen met opmerkingen, voorbeelden en kruisverwijzingen in een context geplaatst. Uiterst geschikt voor beoordelaars in onderwijs- en beroepscontexten, docenten en studenten vertaalkunde, vertalers en revisoren." (Bron)

De kwaliteit van vertalingen: een terminologie van de vertaalevaluatie, W. Segers & G.-W. van Egdom, Pelckmans, 2018.

"Leren vertalen is het eerste vertaaldidactische handboek dat een taaloverstijgend kader voor het vertaalonderwijs biedt. Via een online platform heeft de lezer toegang tot visuele ondersteuning bij dit kader. De lemmata in Leren vertalen vormen een aanzet tot een antwoord op een reeks onderwijsrelevante vragen. Hoe breed moet vertalen worden opgevat? Wordt er gekozen voor onderwijs met een theoretisch of een praktisch karakter? Welke werkvormen kunnen er worden ingezet? Hoe kan een werkvorm worden gedefinieerd? Welke werkvormen zijn efficiënt? Hoe kun je als docent en student voor voldoende variatie zorgen? Hoe kan resterende lestijd functioneel worden ingevuld? Kortom, hoe kan het vertaalonderwijs worden afgestemd op de wensen van docenten, studenten en werkveld? Leren vertalen is een handboek voor vertaaldocenten en -studenten, en een conceptuele grabbelton voor docenten in het vreemdetalenonderwijs, de taalkunde, de communicatiewetenschappen en culturele studies." (Bron)

Leren vertalen: Een terminologie van de vertaaldidactiek, W. Segers & G.-W. van Egdom, Pelckmans, 2019. 

"Waarom is vertalen zo moeilijk? Hoe gaan vertalers in de praktijk de moeilijkheden van hun vak te lijf? In Vertalen wat er staat [...] geeft Arthur Langeveld aan de hand van talrijke bestaande literaire vertalingen eenvoudige antwoorden op praktische vragen uit een van de meest essentiële disciplines in de letteren." (Bron)

Vertalen wat er staat, Arthur Langeveld, Atlas, Amsterdam, 2008. 

In Gouden vertaalregels verzamelt vertaler en vertaaldocent Paul Claes "de gouden vertaalregels die hij in zijn vijftigjarige praktijk heeft ontdekt. Veel vertalingen zijn gesteld in een soort van ‘vertaals’, een idioom waarin de vreemde taal al te sterk doorklinkt. [...] Door betrekkelijk simpele regels kunnen we tot een vertaling komen die het taaleigen van het origineel eerbiedigt en meteen veel leesbaarder is. Paul Claes laat met een overdaad aan voorbeelden zien hoe we vertaals kunnen overwinnen bij het overzetten van Frans, Engels en Latijn en bij het omdichten van poëzie. Zijn collega’s Frans Denissen en Adam Heylen nemen het Italiaans voor hun rekening." (Bron)

Gouden vertaalregels: tips voor beginnende (en andere) vertalers, Paul Claes, Vantilt, Nijmegen, 2017. [Engels, Frans, Italiaans, Latijn, gebonden poëzie]