CEATL

Geplaatst op: 05 juli 2019

CEATL – Conseil Européen des Associations de Traducteurs Littéraires, of European Council of Literary Translators' Associations (Europese raad van verenigingen van literair vertalers) – is een internationale vereniging zonder winstoogmerk (AISBL) naar Belgisch recht die in 1993 is opgericht als platform waar verenigingen van literair vertalers uit verschillende Europese landen van gedachten kunnen wisselen, informatie kunnen uitwisselen en hun krachten kunnen bundelen om de status en arbeidsomstandigheden van literair vertalers te verbeteren.

Tegenwoordig zijn bij CEATL 32 verenigingen uit 27 landen in heel Europa aangesloten, die circa 10.000 individuele auteurs vertegenwoordigen. CEATL blijft verenigingen in landen binnen en buiten de EU aansporen lid te worden.

Als literaire vertaling beschouwen wij iedere vertaling waarvan de vertaler in juridische zin de auteur is, d.w.z. iedere vertaling die, op zichzelf genomen, door het auteursrecht wordt beschermd. De term "literair" houdt geen waardeoordeel in.

Het doel van CEATL is tweeërlei. Intern verzamelen wij informatie over de situatie van literair vertaalwerk en vertalers in de aangesloten landen en delen wij ervaringen en voorbeelden van beste praktijken. Extern bevorderen wij de juridische, maatschappelijke en economische belangen van literair vertalers in een Europees kader, onder meer door op EU-niveau te lobbyen en door publieke reacties te geven op ontwikkelingen of gebeurtenissen die gevolgen hebben voor ons beroep en voor de kwaliteit van literaire vertalingen. Wij helpen individuele aangesloten verenigingen de positie van literair vertalers in hun land te versterken.

CEATL is aangesloten bij Culture Action Europe en International Authors' Forum en heeft een memorandum van overeenstemming met International Federation of Translators (FIT). Bij tijd en wijle werkt CEATL samen met andere auteursorganisaties aan het behartigen van gemeenschappelijke belangen. Een recent voorbeeld is de gezamenlijk met de European Writers Council uitgebrachte verklaring aangaande het leenrecht.

De afgevaardigden van de aangesloten verenigingen komen eenmaal per jaar bijeen op de algemene jaarvergadering, waarvoor de verenigingen bij toerbeurt als gastheer optreden. Het uitvoerend comité van CEATL bestaat uit ten minste drie gekozen leden, die twee jaar in functie blijven en kunnen worden herkozen. De Raad van Bestuur voert de opdrachten uit waarmee de algemene jaarvergadering heeft ingestemd en treft de noodzakelijke maatregelen om de doelstellingen van CEATL te verwezenlijken.

Sommige taken en activiteiten vormen het werkterrein van werkgroepen, die informatie verzamelen en publiceren over specifieke onderwerpen die verband houden met literair vertaalwerk en vertalers in Europa. Momenteel zijn er zes actieve werkgroepen.

Arbeidsomstandigheden

Dit was in 2005 de eerste werkgroep die werd opgericht. In 2008 bracht de werkgroep een baanbrekend rapport uit over de rampzalige inkomenssituatie van literair vertalers in 23 Europese landen en regio's. Dit rapport kan nog steeds worden gedownload van de CEATL-website. Momenteel is de werkgroep bezig met het analyseren en bijwerken van gegevens die in de afgelopen zes jaar zijn verzameld.

Auteursrechten

Sinds 2015 houdt de werkgroep zich voornamelijk bezig met de doorlopende herziening van het auteursrecht in de EU-richtlijn inzake de digitale eengemaakte markt. Deze richtlijn kan de situatie voor alle auteurs, waaronder literair vertalers, verbeteren doordat hiermee een recht wordt ingevoerd op billijke vergoeding, evenals een transparantieverplichting die uitgevers verplicht auteurs regelmatig te voorzien van informatie over de exploitatie van hun werk, en een contractaanpassingsmechanisme als de oorspronkelijke vergoeding van een werk onevenredig laag is ten opzichte van de inkomsten die het werk genereert. Een andere belangrijke kwestie was de ontwikkeling van een reeks "richtlijnen voor billijke contracten", die is verspreid onder alle aangesloten organisaties en onder meer is verstuurd naar de FEP (Federation of European Publishers).

Zichtbaarheid

De meeste bij CEATL aangesloten verenigingen beschouwen het verbeteren van de culturele zichtbaarheid van vertalers door allerlei activiteiten en evenementen als essentieel voor een betere sociaal-economische positie en daarmee een hogere vertaalkwaliteit. De werkgroep zichtbaarheid verzamelt gegevens over de culturele zichtbaarheid van de vertaler (en zal binnenkort haar eerste rapport uitbrengen). Tevens bereidt de werkgroep pan-Europese acties ter verbetering van de zichtbaarheid voor, zoals de internationale dag van de vertaler. De laatste tijd is de werkgroep samen met de nieuwsgroep bezig geweest met het opzetten van een nieuwsbrief die binnenkort in de vorm van een e-zine zal worden uitgebracht.

Opleiding en deskundigheidsbevordering

De werkgroep is betrokken bij allerlei onderwerpen die betrekking hebben op opleiding en deskundigheidsbevordering in literair vertalen in Europa, en benadert deze onderwerpen zowel langs theoretische als praktische weg. 

De afgelopen jaren heeft de werkgroep haar inspanningen gericht op een rapport over opleiding en deskundigheidsbevordering in literair vertalen in de Europese landen die in CEATL zijn vertegenwoordigd. In het rapport wordt de academische en niet-academische praktijk aan de orde gesteld en worden de voor- en nadelen van de huidige situatie geanalyseerd. Tevens maakt de werkgroep deel uit van PETRA-E, een gezamenlijk Europees project, dat heeft geleid tot het referentiekader voor de opleiding en deskundigheidsbevordering van literair vertalers. Het huidige doel van het PETRA-E-netwerk is het kader te bevorderen en implementeren. 

Sinds 2017 heeft de werkgroep een nieuw project dat is gericht op beroepsvaardigheden, met name voor vertalers die uit kleine talen naar grote talen vertalen*. 

*In het kader van het project wordt met "kleine talen" bedoeld de CEATL-talen waaruit minder wordt vertaald en die minder worden onderwezen, en met "grote talen" voornamelijk de vier CEATL-talen waaruit het meest wordt vertaald en die het meest worden onderwezen, nl. Engels, Frans, Duits en Spaans.

Beste praktijken

Een van de voornaamste doelen van CEATL is het delen van beste praktijken onder verenigingen van literair vertalers. De werkgroep beste praktijken, die steun heeft ontvangen van de Noorse organisatie KOPINOR, verzamelt succesvolle initiatieven op het gebied van zichtbaarheid, opleiding en deskundigheidsbevordering en arbeidsomstandigheden. In het gedeelte voor aangesloten verenigingen staan korte beschrijvingen die als voorbeeld kunnen dienen voor verenigingen in andere landen. Momenteel ontwikkelt de groep een reeks richtlijnen die als hulpmiddel kunnen fungeren bij het oprichten en beheren van nieuwe vertalersverenigingen. Dit houdt in advies over organisatie, communicatie, netwerken en lobbywerkzaamheden. 

Nieuws over literair vertalen

Sinds 2010 omvat de website van CEATL een nieuwssectie in blogvorm met nieuws uit heel Europa over literair vertalen. Het nieuws kan per onderwerp of per land worden geselecteerd. De werkgroep nieuws werkt momenteel samen met de werkgroep zichtbaarheid aan het toekomstige e-zine van CEATL.

Ook heeft CEATL documenten gepubliceerd die zich richten op de verbetering van de situatie van literair vertalers, waarin aanbevelingen worden gedaan over arbeidsomstandigheden en auteursrechten. Twee van de recentere documenten zijn de richtlijnen voor billijke contracten en digitale rechten.

 

Hexaloog van CEATL of Voorschriften voor goede praktijken

De zes geboden van "fair-play" bij literair vertaalwerk, zoals op 14 mei 2011 vastgesteld door de algemene vergadering van CEATL

1. Licentieverlening

De licentieverlening voor het gebruik van de vertaling geldt voor een duur van ten hoogste vijf jaar en is onderworpen aan de beperkingen en de duur van de in licentie gegeven rechten van het oorspronkelijke werk. Ieder in licentie gegeven recht wordt in het contract vermeld.

2. Honoraria

Het honorarium voor het werk waarvoor opdracht is gegeven, is billijk en stelt de vertaler in staat een fatsoenlijk inkomen te verwerven en een vertaling van goede literaire kwaliteit voort te brengen.

3. Betalingstermijnen

Bij ondertekening van het contract ontvangt de vertaler een voorschot van ten minste één derde van het honorarium. Het overige deel wordt betaald uiterlijk ten tijde van de levering van de vertaling.

4. Verplichting tot publicatie

De uitgever publiceert de vertaling binnen de in het contract bepaalde termijn en uiterlijk binnen twee jaar na de aanlevering van het manuscript.

5. Aandeel in de winst

De vertaler ontvangt een billijk aandeel van de winst uit de exploitatie van zijn/haar werk, in welke vorm dan ook, te beginnen bij het eerste exemplaar.

6. Naam van de vertaler

Als auteur van de vertaling wordt de vertaler vermeld in elk geval en op elke plaats waar de oorspronkelijke auteur wordt vermeld.