Literaire professionals vertellen - Wie heeft het laatste woord?

Geplaatst op: 04 oktober 2021

Wie schrijft met potlood en wie met pen? Zie je je redactie als suggesties of als aanpassingen die moeten worden doorgevoerd? Wat is de positie van de vertaler in het redactieproces? Hoe wordt dat bepaald? Negen professionals bespreken de wisselwerking tijdens het redactieproces.

Collage van foto's van de literaire professionals.
v.l.n.r.v.b.n.o: Judith Uyterlinde (foto © Hans Koole), Thalia Ostendorf, Marijke Nagtegaal, Helen Zwaan, Daan Stoffelsen (foto © Peter Arno Broer), Jan Baeke (foto © Keke Keukelaar), Ebissé Wakjira-Rouw, Annelies de hertogh, Aline Lapeire.

Helen Zwaan, literair vertaler en bureauredacteur bij Atlas Contact

"Wederom kan ik hier alleen over het bureauredactieproces meepraten, waarin het überhaupt al voor een groter deel draait om het eruit halen van echte fouten dan in het redactieproces, waar er meer op macroniveau wordt gesleuteld. Ik maak altijd onderscheid tussen 'harde' correcties – grammaticale fouten, spellingsfouten, opmaakkwesties, huisregelzaken, e.d. – en suggesties om de tekst net nog wat vloeiender, krachtiger, leesbaarder te maken. Vaak leg ik zulke suggesties voor aan de vertaler en dan komen we er eigenlijk altijd wel uit."

Thalia Ostendorf, redacteur, vertaler en medeoprichter van Uitgeverij Chaos

"Ik zie mijn redactie als suggesties, de vertaler heeft uiteindelijk het laatste woord."

"Ik zie mijn redactie als suggesties, de vertaler heeft uiteindelijk het laatste woord. Wel kunnen er kritische vragen gesteld worden over bepaalde keuzes."

Ebissé Wakjira-Rouw, medeoprichter van Dipsaus en redacteur bij Uitgeverij Pluim

"Redactiewerk is altijd een samenspel tussen auteur en redacteur, maar dus ook tussen redacteur en vertaler. Het is een gezamenlijk proces en niet 'top-down'. Negen van de tien keer komen we er samen uit. Dit gezegd hebbende, de redacteur heeft wat mij betreft het laatste woord, maar dat vetorecht moet echt alleen als aller-aller-allerlaatste (!) middel ingezet worden."

Marijke Nagtegaal, senior rechtenmanager bij Uitgeverij De Bezige Bij, Thomas Rap en Cargo

"Wat ons betreft heeft de auteur het laatste woord, ook al heeft de vertaler misschien gelijk. Maar de vertaler staat genoemd in de vertaalde editie dus bij grote onmin kan zijn/haar naam worden weggelaten of bij wanprestatie vervangen worden door een nepnaam."

Daan Stoffelsen, hoofdredacteur van De Revisor en coördinator van de website van Athenaeum Boekhandel

"Ik heb zelden die knoop hoeven doorhakken, ik wil eigenlijk niet kiezen. De vertaler is de deskundige, ik beschouw me als de eerste van de lezers van de Nederlandse vertaling, dus we hebben allebei recht van spreken. Een enkele keer hebben we de auteur erbij betrokken om onze aannames te toetsen. Die is dan de bovenbaas."

Jan Baeke, dichter, redacteur, vertaler, essayist en festivalprogrammeur bij Poetry International

"We laten ons graag overtuigen van een keuze."

"Het laatste woord ligt wat Poetry International betreft in principe altijd bij de vertaler. Als we – wat zeldzaam is – geconfronteerd worden met vertaalkeuzes waar we het niet mee eens zijn, dan proberen we toch tot een overeenstemming te komen. En we laten ons graag overtuigen van een keuze. Komen we niet tot overeenstemming dan zullen we uiteindelijk toch voor de keuze van de vertaler kiezen, maar dan is te verwachten dat we in de toekomst minder snel opnieuw voor die vertaler kiezen."

Aline Lapeire, literair programmamaker voor deBuren en voormalig bureauredacteur bij De Bezige Bij Antwerpen

"De vertaler heeft doorgaans het laatste woord. Als bureauredacteur bezorgde ik de redactionele opmerkingen steeds ter goedkeuring aan zowel auteurs als vertalers, en die gaan zeker niet altijd akkoord met suggesties."

Judith Uyterlinde, publishing director bij World Editions

"De vertaler heeft het laatste woord, maar soms is er de nodige overredingskracht nodig als de redacteur het niet eens is met een bepaalde keuze. Uiteindelijk worden we het vrijwel altijd eens."

Annelies de hertogh, vertaler, persklaarmaker en corrector

"In de relatie vertaler-persklaarmaker heeft de vertaler in de meeste gevallen het laatste woord, hij is ten slotte de auteur van zijn vertaling. Puur taalkundige aanpassingen zie ik wel als aanpassingen die moeten worden doorgevoerd, tenzij de vertaler een goede reden heeft om van de norm af te wijken. Bij aanpassingen die meer van stilistische aard zijn, kan de vertaler mijn suggestie(s) wat mij betreft ook gewoon ter inspiratie gebruiken en zelf een andere oplossing bedenken die hem beter lijkt."