Vertalers vertellen - Wordt het werk van vertalers voldoende gewaardeerd?

Martin de Haan, vertaler uit het Frans in het Nederlands

"Het werk van vertalers wordt niet voldoende gewaardeerd, omdat de algemene gedachte nog steeds is dat ze gewoon even dezelfde inhoud in een nieuwe emmer gieten. De financiële waardering is om diezelfde reden ook laag. Ik vermoed dat de financiële positie van de vertaler pas beter zal worden als de waardering en de zichtbaarheid van het vak toenemen. Dat kan door allerlei acties en activiteiten, maar bijvoorbeeld ook door het vermelden van de naam van de vertaler op de cover, iets waar uitgevers geleidelijk aan minder weerzin tegen krijgen."

Goedele De Sterck, vertaler uit het Nederlands in het Spaans

"Vertalers zijn auteurs en verdienen het om voor het voetlicht te worden gebracht, op de omslag van boeken, op websites van uitgeverijen, in boekenprogramma’s op radio en televisie, in kranten- en tijdschriftenrecensies, bij boekpresentaties. Dankzij de letterenfondsen en de vertalersverenigingen is er in dit opzicht reeds veel vooruitgang geboekt.

Het is echter aan elk van ons om alert te blijven en onze stem te verheffen wanneer de aandacht verslapt en de vertalersrechten met voeten worden getreden, zowel in de eigen omgang met de uitgever als met betrekking tot het vertalerscollectief als zodanig. Samen kunnen we veel bereiken!"

Nicolette Hoekmeijer, vertaler in het Nederlands uit het Engels

"Wat mij betreft hoeven niet eens de vertalers zelf voor het voetlicht te worden gebracht, maar vooral het vertalen zelf, het proces. Omdat ik het belangrijk vind meer begrip te kweken voor wat er gebeurt tijdens het vertalen, voor het feit dat het moeilijk en lastig kan zijn, dat er veel kennis en vakmanschap bij komen kijken, dat elke vertaling tot op zekere hoogte ook een interpretatie is.

Het werk van vertalers wordt vaak ondergewaardeerd (‘Wat is er mis met Google Translate?’) wat natuurlijk een weerslag heeft op de honoraria. In zijn algemeenheid kan iemand die vindt dat hij te weinig (financiële) waardering krijgt, daar natuurlijk – terecht – zijn beklag over doen, maar wat naar mijn idee een stuk plezieriger is én meer zoden aan de dijk zet is duidelijk maken waaróm je die waardering verdient. In ons geval: wat er dan zo moeilijk/ ingewikkeld/ tijdrovend/ waardevol is aan wat we doen. Zie onder veel meer De Vertalersgeluktournee.

Ik zou iedere vertaler dan ook aanraden: grijp elke kans aan om over je werk te vertellen en/ of te schrijven, om erop te reflecteren, erover na te denken."

Laura Watkinson, vertaler uit het Nederlands in het Engels

"Als vertaler ben je ook schrijver. Je vertaling is jouw creatieve werk."

"Als vertaler ben je ook schrijver. Je vertaling is jouw creatieve werk. Dan is het gewoon vanzelfsprekend dat je naam op dat werk staat. Daarom vind ik de ‘name the translator’-campagne belangrijk. Als er een recensie van een boek in vertaling in de krant staat zonder de naam van de vertaler, dan sturen mensen beleefde brieven, tweets enzovoort naar de redactie met een verzoek om de naam van de vertaler a.u.b. te vermelden."

Huub Stegeman, vertaler uit het Engels en Duits in het Nederlands

"Wat mij betreft is meer aandacht alleen belangrijk omdat er wel eens een wat betere betaling zou mogen komen. Dat ik zelf verder vrij onzichtbaar ben, vind ik normaal. Ik heb mijn naam zelfs wel eens van het omslag af laten halen. Dat is dan weer anders voor fictievertalers. Dat zijn kunstenaars, die verdienen die aandacht. Ik beschouw mezelf als een ambachtsman."

Andrea Kluitmann, vertaler uit het Nederlands in het Duits

"Ik zie een verband tussen de onbekendheid van vertalers en de beroerde economische omstandigheden. Dat vind ik een van de redenen om vertalers zichtbaar te willen maken. Nog een reden ligt voor mij besloten in een soort oprechtheid van een kunstwerk: als ik iets lees (of ergens naar kijk of muziek luister) wil ik weten wie het heeft gemaakt. Ik ervaar het als volledig onoprecht om te doen alsof een vertaald boek gemaakt is door alleen de auteur van het origineel. Gewoon omdat dat niet zo is, omdat het onjuist is.""

Luk Van Haute, vertaler uit het Japans in het Nederlands

"Het gebrek aan aandacht en waardering is vaak heel frustrerend."

"Naast het gebrek aan een fatsoenlijke vergoeding is ook het gebrek aan aandacht en waardering vaak heel frustrerend. In recensies word je zelden vermeld, en dan doorgaans nog in negatieve zin. Prachtige volzinnen zijn de verdienste van de auteur, maar langdradige passages de schuld van de vertaler (echt meegemaakt!). Zeker bij ‘exotische’ talen hebben ‘leken’ er geen flauw benul van hoe groot de rol van de vertaler is. Een slechte pianist kan de mooiste partituur verknoeien, een geweldig acteur kan een flutscenario redden. Een vertaler heeft een soortgelijk impact, maar niemand haalt het in zijn hoofd bij een muzikale uitvoering de artiest of bij een vertolking de acteur niet te vernoemen.

In januari 2018 werd een groots Murakami-weekend georganiseerd op een cruiseschip in Rotterdam, om De moord op Commendatore, Haruki Murakami’s nieuwste roman, te lanceren. Elbrich Fennema en ik hadden een jaar lang gezwoegd, weekends doorgewerkt, vakanties afgezegd, ons gezinsleven verwaarloosd en onze gezondheid op het spel gezet, maar als het van de organisator had afgehangen, hoefden we er eigenlijk niet bij te zijn (we waren ‘toch maar de vertalers’), terwijl dat hele feestje zonder onze opofferingen niet had kunnen plaatsvinden. Pas nadat ik in een radioprogramma mijn beklag had gedaan, kon het plotseling wel: een diner en een overnachting op de boot voor ons en onze partner.

In het radioprogramma Zandman (VRT, Radio 1) werd in april 2020 een verhaal voorgelezen van Haruki Murakami, in mijn vertaling. De actrice die het voorlas, werd vijf keer bij naam genoemd, Murakami twee keer en ik helemaal niet.

Lies Lavrijsen, vertaler uit o.a. het Engels en Italiaans in het Nederlands

"Er komt volgens mij heel langzaamaan meer aandacht voor het werk voor vertalers. Vertalers worden vaker met naam en toenaam genoemd in recensies en krijgen vaker lof (waar ze vroeger alleen genoemd werden als de vertaling ‘niet goed’ was). Ook het feit dat ik zelf geregeld word gevraagd om lezingen te geven in scholen of bibliotheken bewijst dat er interesse is voor het vak van literair vertaler. Ik denk dat er dus meer en meer maatschappelijke waardering is, alleen jammer dat de financiële waardering voor het werk van vertalers voorlopig achterwege blijft."