Leerlijn Literair Vertalen in tijdschrift 'Vaktaal'

Vertalers zijn de schaduwhelden van de literatuur - Paul Auster

Met de Leerlijn kunnen literair vertalers hun niveau van bekwaamheid bepalen en hun studieprogramma plannen. Opleiders kunnen de Leerlijn gebruiken om het niveau van de programma’s die zij aanbieden te definiëren en hun curricula te ontwerpen en professionele vertalers kunnen de Leerlijn gebruiken om te beslissen waar zij zich specifiek op willen toeleggen. De Leerlijn biedt ook een praktisch instrument voor instellingen die zich beleidsmatig met literair vertalen bezighouden.

Er is niet één pad dat leidt tot een professionele loopbaan als literair vertaler. Sommige vertalers volgen de min of meer officiële weg en leren een vreemde taal en het vertalen in of uit hun moedertaal aan een universiteit. Anderen komen langs omwegen in het vak terecht. Er was tot op heden nog nooit systematisch in kaart gebracht over welke vaardigheden een literair vertaler zou moeten beschikken; in de Leerlijn is dat voor het eerst gebeurd. Er worden vijf niveaus (van ‘Beginner’ tot ‘Expert’) onderscheiden, met voor ieder niveau een serie uitgewerkte competenties.

De Leerlijn vormt een belangrijk fundament onder de activiteiten van het Expertisecentrum Literair Vertalen. Het ELV is een partnerschap van de Taalunie, de KU Leuven en de Universiteit Utrecht, in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds en het Vlaams Fonds voor de Letteren. Het houdt zich bezig met het verbeteren van de kwaliteit van vertalers en dus vertalingen in en uit het Nederlands.

Voor een bloeiende vertaalcultuur is een voortdurende aanwas van nieuw vertaaltalent cruciaal, zowel ín als uit het Nederlands. Bij de richting Nederlands – Vreemde taal gaat dat om vertalers over de hele wereld die het werk van Lize Spit, Gerbrand Bakker, Arnon Grunberg, Niña Weijers, Tom Lanoye en al die andere Nederlandstalige auteurs in hun moedertaal gaan vertalen. Het ligt daarom voor de hand om studenten Neerlandistiek buiten Nederland en Vlaanderen te laten kennismaken met het vak literair vertalen. Onder hen bevinden zich immers de potentiële topvertalers van de toekomst.

Om deze studenten voor het vertalen te interesseren, biedt het ELV al een aantal jaren ‘Vertaalateliers op Locatie’ aan. Universiteiten buiten het Nederlandse taalgebied waar Nederlands wordt gedoceerd, kunnen bij het ELV een subsidie aanvragen om een ervaren vertaler of vertaaldocent uit te nodigen. Inmiddels zijn succesvolle Vertaalateliers op Locatie georganiseerd in onder meer China, Engeland, Italië, Hongarije, Frankrijk, Polen, Portugal, Duitsland, Argentinië en Spanje. Bij het atelier in Shanghai bijvoorbeeld konden de studenten meteen contact leggen met een aantal aanwezige uitgevers.

Om nog meer studenten te bereiken wordt er sinds kort - in overleg met docenten Neerlandistiek - gewerkt aan online modules ter kennismaking met het vak. Zodat de echte liefhebbers onder hen zich realiseren dat er voor hen een carrière in het verschiet ligt als literair vertaler. En ze zich in de jaren die volgen de vaardigheden van de Leerlijn eigen kunnen maken die nodig zijn om het werk van al die de Vlaamse en Nederlandse auteurs over de wereld te verspreiden.

PETRA-E is een samenwerkingsproject van: British Centre for Literary Translation (BCLT), Conseil Européen des Associations de Traducteurs Littéraires (CEATL), Deutscher Übersetzerfonds, Eötvös Loránd University (ELTE), Fondazione Universitaria San Pellegrino, KU Leuven, Taalunie en Universiteit Utrecht. De Leerlijn Literair Vertalen is gepubliceerd in een gedrukte versie in acht talen en op de PETRA-E website: www.petra-education.eu. Belangstellenden kunnen een exemplaar aanvragen via literair.vertalen@uu.nl. Voor meer informatie over de Vertaalateliers op Locatie en de andere activiteiten van het ELV zie www.literairvertalen.org.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in het tijdschrift VakTaal.