Bronnen diversiteit en inclusie

Geplaatst op: 15 juli 2021

Op deze pagina vind je een overzicht van bronnen met betrekking tot diversiteit en inclusie die kunnen dienen als naslagwerk en ter verdieping. Een deel is gericht op taal, vertalen of literatuur, maar er zijn ook breder georiënteerde bronnen opgenomen.

De onderverdeling van de bronnen is gebaseerd op de veertien differentiërende assen die sociologe Helma Lutz onderscheidt aan de hand waarvan iemands maatschappelijke positie kan worden bepaald. Lutz borduurt hiermee voort op het in 1989 door de Amerikaanse juriste Kimberlé Crenshaw gemunte begrip intersectionality (intersectionaliteit, ook wel kruispuntdenken genoemd). Intersectionaliteit is een identiteitstheorie die stelt dat 'maatschappelijke ongelijkheid zich voor­doet langs ver­schil­len­de as­sen, die el­kaar snij­den' (Van Dale). De veertien assen die Lutz onderscheidt, zijn in onderstaand overzicht gebundeld op basis van de bronnen die erin voorkomen. De ene bundeling bevat vooralsnog meer bronnen dan de andere en onderstaand overzicht is vanzelfsprekend niet uitputtend en zal steeds worden aangevuld. Suggesties en aanvullingen zijn meer dan welkom op literair.vertalen@uu.nl.

Bronnen over intersectionaliteit

  • 'Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Politics'
    Het artikel uit 1989 waarin Crenshaw de term intersectionality munt.
    Crenshaw, Kimberlé. 'Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Politics'. University of Chicago Legal Forum. Gepubliceerd in 1989.
  • 'Zonder blikken of blozen. Het standpunt van de (nieuw-)realisten'
    Artikel uit 2002 in het Tijdschrift voor Genderstudies, waarin Helma Lutz verschillende assen van differentiatie onderscheidt aan de hand waarvan de sociale positionering van individuen kan worden geanalyseerd. Deze veertien assen vormen de basis voor de onderstaande handleiding intersectioneel denken van kenniscentrum ella vzw en van de indeling van deze overzichtspagina.
    Lutz, Helma. 'Zonder blikken of blozen. Het standpunt van de (nieuw-)realisten'. Tijdschrift voor Genderstudies. Multiculturalisme & feminisme. Gepubliceerd in 2002.
  • 'Intersectioneel denken'
    Handleiding voor professionelen die intersectionaliteit of kruispuntdenken in de eigen organisatie willen toepassen. Hierin wordt het ontstaan van intersectionaliteit uitgelegd, enkele basisprincipes uiteengezet en geïllustreerd hoe je van kruispuntdenken naar een kruispuntpraktijk kunt gaan.
    ella, kenniscentrum gender en etniciteit. 'Intersectioneel denken'. ella.
  • (Incomplete) stijlgids WOMEN Inc.
    Incomplete stijlgids uit 2022 van WOMEN Inc. voor inclusief taalgebruik, bedoeld voor iedereen die inclusief wil zijn in beeld en geschrift. Bevat een overzicht met wenken en suggesties voor inclusief taalgebruik rond verschillende thema’s.
  • Kennispagina WOMEN Inc.
    Een overzicht van door WOMEN Inc. gepubliceerde verdiepende artikelen die te maken hebben met de zes thema's die de organisatie hanteert: werk, gezondheid, geld, onderwijs, media en overheid. Op deze thema's kan worden gesorteerd.
  • 'Laat die taalpolitie maar komen!'
    Artikel van Marc Oostendorp van 12 maart 2019 over het fenomeen 'taalpolitie'. Een wetenschappelijke benadering van het effect van taal en associaties.
    Oostendorp, Marc van. 'Laat die taalpolitie maar komen!' De Lage Landen. Gepubliceerd op 12 maart 2019.
  • 'Met deze koloniale taal stoppen we'
    Artikel waarin hoofdredacteur Seada Nourhussen van OneWorld koloniaal taalgebruik in de media tegen het licht houdt en uitlegt waarom OneWorld neokoloniale terminologie niet meer bezigt.
    Nourhussen, Seada. 'Met deze koloniale taal stoppen we'. OneWorld. Gepubliceerd op 13 september 2019.
  • 'Ons slavernijverleden staat ook dit jaar volop in de schijnwerpers, daarom hier een lijst met leestips'
    Een uitgebreid overzicht in de Volkskrant van elf leestips met betrekking tot het Nederlandse slavernijverleden.
    Bossema, Wim. 'Ons slavernijverleden staat ook dit jaar volop in de schijnwerpers, daarom hier een lijstje met leestips'. de Volkskrant. Gepubliceerd op 11 februari 2021.
  • Taaldossier Oneworld
    Collectie artikelen met betrekking tot taal. Bevat thema’s zoals (neo)kolonialisme, validisme, genderongelijkheid en -diversiteit, migratietaal en meer. Naast deze optie bestaat ook de mogelijkheid om de artikelen op de site te sorteren op trefwoorden zoals taalgebruik en racisme.
  • 'Vertaalslag 2019: Vertalen anno nu'
    'Vertalen anno nu.' Dat was het thema van de Vertaalslag 2019 die in maart van dat jaar plaatsvond in de Tolhuistuin te Amsterdam. De avond werd gepresenteerd door Hadassah de Boer en ging over politiek correct en veranderend taalgebruik, over de genderneutraliteit van talen en vooral ook over hoe belangrijk overleg tussen vertaler en uitgever is. Joeba Bootsma schreef voor het ELV een verslag van het evenement.
    Bootsma, Joeba. 'Vertaalslag 2019: Vertalen anno nu'. Expertisecentrum Literair Vertalen. Gepubliceerd op 21 maart 2019. 
  • ALTA Statement on Racial Equity in Literary Translation
    Statement van The American Literary Translators Association over raciale gelijkheid in het literaire vertaalveld. De vereniging spreekt haar toewijding uit, noemt een aantal stappen die het al heeft ondernemen en biedt ten slotte een lijst met hulpmiddelen voor vertalers van kleur.
    ALTA. 'Statement on Racial Equity in Literary Translation'. 22 maart 2021.
  • (Incomplete) stijlgids WOMEN Inc.
    Incomplete stijlgids uit 2022 van WOMEN Inc. voor inclusief taalgebruik, bedoeld voor iedereen die inclusief wil zijn in beeld en geschrift. Bevat een overzicht met wenken en suggesties voor inclusief taalgebruik rond verschillende thema’s.
  • 'Institutioneel racisme in Nederland: wat het is, waar het zit, en wat jij eraan kunt doen'
    Een overzicht van allerlei vormen van geïnstitutionaliseerd racisme in Nederland aan de hand van voorbeelden uit de praktijk en voorzien van uitvoerige bronvermelding. 
    Mulder, Vera en Bol, Riffy. '    Institutioneel racisme in Nederland: wat het is, waar het zit, en wat jij eraan kunt doen'. De Correspondent. Gepubliceerd op 10 juni 2020.
  • Kennispagina WOMEN Inc.
    Een overzicht van door WOMEN Inc. gepubliceerde verdiepende artikelen die te maken hebben met de zes thema's die de organisatie hanteert: werk, gezondheid, geld, onderwijs, media en overheid. Op deze thema's kan worden gesorteerd.
  • 'Laat die taalpolitie maar komen!'
    Artikel van Marc Oostendorp van 12 maart 2019 over het fenomeen 'taalpolitie'. Een wetenschappelijke benadering van het effect van taal en associaties.
    Oostendorp, Marc van. 'Laat die taalpolitie maar komen!' De Lage Landen. Gepubliceerd op 12 maart 2019.
  • 'Met deze koloniale taal stoppen we'
    Artikel waarin hoofdredacteur Seada Nourhussen van OneWorld koloniaal taalgebruik in de media tegen het licht houdt en uitlegt waarom OneWorld neokoloniale terminologie niet meer bezigt.
    Nourhussen, Seada. 'Met deze koloniale taal stoppen we'. OneWorld. Gepubliceerd op 13 september 2019.
  • 'Neutrale taal bestaat niet'
    Een artikel van Eva Meijer en Alma Mathijsen waarin ze betogen dat neutrale taal niet bestaat. De auteurs halen verschillende voorbeelden van vertalingen aan die volgens hen geen recht doen aan de originele woordkeuze van de auteur.
    Meijer, Eva en Mathijsen, Alma. 'Neutrale taal bestaat niet'. Joop. Gepubliceerd op 10 december 2017.
  • 'Ons slavernijverleden staat ook dit jaar volop in de schijnwerpers, daarom hier een lijst met leestips'
    Een uitgebreid overzicht in de Volkskrant van elf leestips met betrekking tot het Nederlandse slavernijverleden.
    Bossema, Wim. 'Ons slavernijverleden staat ook dit jaar volop in de schijnwerpers, daarom hier een lijstje met leestips'. de Volkskrant. Gepubliceerd op 11 februari 2021. 
  • 'Racisme in ons taalgebruik: "Witte Nederlanders moeten elkaar corrigeren"'
    Artikel van Olaf Heyblom over het verhulde racisme in ons dagelijks taalgebruik. Heyblom stelt dat witte Nederlanders elkaar moeten corrigeren om de vooroordelen uit het alledaags taalgebruik te krijgen.
    Heyblom, Olaf. 'Racisme in ons taalgebruik: "Witte Nederlanders moeten elkaar corrigeren"'. Het Parool. Gepubliceerd op 24 juni 2020.
  • Slavernij en jij
    Slavernij en jij is een website voor iedereen die meer wil weten over het Nederlandse slavernijverleden. De website is een initiatief van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee).
  • Stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst
    De stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst heeft als doel: het vergroten van de kennis en het bewustzijn van de geschiedenis die inwoners van Rotterdam met elkaar delen, ter vergroting van wederzijds begrip en respect en ter versterking van de multi-etnische samenleving in heden en toekomst. De stichting organiseert studiedagen, cursussen en congressen, waarvan een deel online te bekijken is.
  • Stichting Nederland Wordt Beter
    Stichting Nederland Wordt Beter richt zich op een toekomst zonder racisme en uitsluiting en zet zich in het bijzonder in voor het algemeen belang door middel van bewustwording rond en educatie over het Nederlandse koloniale- en slavernijverleden. Stiching Nederland Wordt Beter is een collectief van ouders, dichters, kunstenaars, leerkrachten, studenten, academici, bloggers, filmmakers en historici.
  • 'Sorry, ik dacht dat je een Marokkaan was'
    Artikel van Hassan Bahara uit juli 2015 over destijds nog nieuwe termen in het racismedebat, die veelal zijn overgewaaid uit Amerika. Bahara stelt de vraag: 'Zijn het wel accurate beschrijvingen van onze werkelijkheid?'
    Bahara, Hassan. 'Sorry, ik dacht dat je een Marokkaan was'. De Groene Amsterdammer. Gepubliceerd op 15 juli 2015. 
  • Taaldatabank GentVertaalt
    De Taaldatabank van GentVertaalt is een contrastieve woordenlijst met vier soorten Nederlands: niet-algemeen Belgisch-Nederlands, Belgisch-Nederlands, landneutraal Nederlands en Nederlands-Nederlands. De woordenlijst is bedoeld om een (niet-uitputtend) overzicht te geven van verschillende varianten van het Nederlands.
  • Taaldossier Oneworld
    Collectie artikelen met betrekking tot taal. Bevat thema’s zoals (neo)kolonialisme, validisme, genderongelijkheid en -diversiteit, migratietaal en meer. Naast deze optie bestaat ook de mogelijkheid om de artikelen op de site te sorteren op trefwoorden zoals taalgebruik en racisme.
  • 'Time for racial equality in literary translation'
    Statement van The Society of Authors uit het Verenigd Koninkrijk met betrekking tot raciale gelijkheid in het literaire vertaalveld. Naar aanleiding van de Nederlandse discussie omtrent de vertaling van 'The Hill We Climb' van Amanda Gorman. Onder aan het bericht staat een lijst met verdiepende bronnen en relevante initiatieven.
    The Society of Authors. 'Time for racial equality in literary translation'. The Society of Authors. Gepubliceerd op 1 april 2020.
  • 'Vertaalslag 2019: Vertalen anno nu'
    'Vertalen anno nu.' Dat was het thema van de Vertaalslag 2019 die in maart van dat jaar plaatsvond in de Tolhuistuin te Amsterdam. De avond werd gepresenteerd door Hadassah de Boer en ging over politiek correct en veranderend taalgebruik, over de genderneutraliteit van talen en vooral ook over hoe belangrijk overleg tussen vertaler en uitgever is. Joeba Bootsma schreef voor het ELV een verslag van het evenement.
    Bootsma, Joeba. 'Vertaalslag 2019: Vertalen anno nu'. Expertisecentrum Literair Vertalen. Gepubliceerd op 21 maart 2019. 
  • Wit huiswerk
    Een onvolledig naslagwerk voor mensen die zich in hun strijd tegen racisme willen verdiepen. Wit huiswerk bestaat ook als boek, ︎met bijdragen van Ilgın Abeln, Jillian Emanuels, Clarice M.D. Gargard, Munganyende Hélène Christelle, Massih Hutak, Ira Kip, Leroy Niemel, Sorab Rousatayar, Lakiescha Tol, Baba Touré, Romana Vrede en Pete Wu.
  • Words Matter
    Onderzoekspublicatie over mogelijk beladen woorden in de museale sector. Samengesteld door het Nationaal Museum van Wereldculturen (Tropenmuseum, Afrika Museum, Museum Volkenkunde, Wereldmuseum). Ook in het Engels beschikbaar.
  • 'Zit racisme ingebakken in alledaagse taal?'
    Uiteenzetting door Mathilde Jansen voor NEMO Kennislink over hoe taal bijdraagt aan wij-zij-denken. Verschillende onderzoekers stellen dat het hokjesdenken kan worden bestreden door de taal te veranderen.
    Jansen, Mathilde. 'Zit racisme ingebakken in alledaagse taal?' NEMO Kennislink. Gepubliceerd op 20 juli 2020. 
  • Bibliotheek Transgender Infopunt (TIP)
    Een selectie van boeken rond diversiteit, gender en het transgenderthema. Met behulp van filters kan geselecteerd worden op taal, soort, thema en doelgroep.
  • (Incomplete) stijlgids WOMEN Inc.
    Incomplete stijlgids uit 2022 van WOMEN Inc. voor inclusief taalgebruik, bedoeld voor iedereen die inclusief wil zijn in beeld en geschrift. Bevat een overzicht met wenken en suggesties voor inclusief taalgebruik rond verschillende thema’s.
  • Kennispagina WOMEN Inc.
    Een overzicht van door WOMEN Inc. gepubliceerde verdiepende artikelen die te maken hebben met de zes thema's die de organisatie hanteert: werk, gezondheid, geld, onderwijs, media en overheid. Op deze thema's kan worden gesorteerd.
  • 'Laat die taalpolitie maar komen!'
    Artikel van Marc Oostendorp van 12 maart 2019 over het fenomeen 'taalpolitie'. Een wetenschappelijke benadering van het effect van taal en associaties.
    Oostendorp, Marc van. 'Laat die taalpolitie maar komen!' De Lage Landen. Gepubliceerd op 12 maart 2019.
  • Mediawegwijzer Transgender Netwerk Nederland
    Wegwijzer van Transgender Netwerk Nederland voor journalisten en redacties voor een correcte en respectvolle vertegenwoordiging van transgender personen in de media. Bevat wenken voor taalgebruik, statistieken, clichés, gewenste omgangvormen en meer.
  • 'Neutrale taal bestaat niet'
    Een artikel van Eva Meijer en Alma Mathijsen waarin ze betogen dat neutrale taal niet bestaat. De auteurs halen verschillende voorbeelden van vertalingen aan die volgens hen geen recht doen aan de originele woordkeuze van de auteur.
    Meijer, Eva en Mathijsen, Alma. 'Neutrale taal bestaat niet'. Joop. Gepubliceerd op 10 december 2017.
  • Queer boeken
    Een overzicht van queer boeken. De leestips zijn samengesteld door Pim Lammers en worden vier keer per jaar aangevuld met nieuwe boeken. De website is een samenwerking tussen COC Nederland en de Leescoalitie en is tot stand gekomen met steun van De Versterking.
  • Queer in Translation
    In dit werk worden theorie en praktijk gecombineerd om te onderzoeken wat er in cultureel opzicht op het spel staat wanneer bepaalde teksten van de ene cultuur in de andere worden vertaald. Queer in Translation is een Engelstalige verzameling artikelen waarin wordt geanalyseerd hoe queerness wordt vertaald en queer thought op vertaalkwesties wordt toegepast. Bovendien wordt onderzocht hoe heteronormatieve samenlevingen de keuze, lezing en vertaling van teksten beïnvloedt.
    Epstein, B.J. en Gillett, R, red.. Queer in Translation. Taylor & Francis. Gepubliceerd op 6 januari 2017. 
  • Queering Translation, Translating the Queer
    In Queering Translation, Translating the Queer wordt het opkomende onderzoeksveld van queer aspecten in de vertaal- en tolkwetenschap kritisch onderzocht. Het werk beslaat een breed scala aan perspectieven in vijftien bijdragen van zowel gevestigde als opkomende academici uit het veld, waarin de onderlinge verbondenheid tussen vertaling en queer onderwerpen zoals seks, gender en identiteit onder de loep wordt genomen.
    Baer, Brian James en Kaindl, Klaus. Queering Translation, Translating the Queer. Routledge Advances in Translation and Interpreting Studies. Gepubliceerd in 2018.
  • Taaldossier Oneworld
    Collectie artikelen met betrekking tot taal. Bevat thema’s zoals (neo)kolonialisme, validisme, genderongelijkheid en -diversiteit, migratietaal en meer. Naast deze optie bestaat ook de mogelijkheid om de artikelen op de site te sorteren op trefwoorden zoals taalgebruik en racisme.
  • Transgender Infopunt (TIP)
    Het Transgender Infopunt is een expertisecentrum voor de thema's transgender en genderdiversiteit en komt tegemoet aan de nood aan een centrale en neutrale plek in Vlaanderen waar iedereen terecht kan met vragen over het transgenderthema. Het TIP initieert regelmatig zelf academisch onderzoek of voert dat uit in opdracht van overheden of internationale instellingen.
  • Trans* gender in / & de media WOMEN Inc.
    Rapportage van het actieonderzoek van WOMEN Inc. naar de representatie van transpersonen in de media getiteld Bruggen Bouwen, dat liep tussen augustus 2017 en januari 2018. Mede tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Gepubliceerd in februari 2018.
  • (Incomplete) stijlgids WOMEN Inc.
    Incomplete stijlgids uit 2022 van WOMEN Inc. voor inclusief taalgebruik, bedoeld voor iedereen die inclusief wil zijn in beeld en geschrift. Bevat een overzicht met wenken en suggesties voor inclusief taalgebruik rond verschillende thema’s.
  • Leeftijdsdiscriminatie op de Arbeidsmarkt in de Wervings- en Selectiefase: Een verkenning van verboden leeftijd-gerelateerd taalgebruik in vacatureteksten.
    Een onderzoek uitgevoerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar direct en indirect discriminerende woorden in vacatureteksten.
    Vrije Universiteit Amsterdam. 'Leeftijdsdiscriminatie op de Arbeidsmarkt in de Wervings- en Selectiefase: Een verkenning van verboden leeftijd-gerelateerd taalgebruik in vacatureteksten.' Vrije Universiteit Amsterdam, in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Gepubliceerd in 2016.