Kennisbank

Ludo Beheydt (emiritus hoogleraar hoogleraar Nederlandse taalkunde en Nederlandse cultuur, Universiteit Leuven) onderzoekt in dit artikel de bemiddelende rol van de vertaler als bruggenbouwer tussen culturen.

In deze samenvatting van Aaltonens artikel over toneelvertaling in het Handbook of Translation Studies staat de sociaal-culturele context waarin toneelstukken en hun vertalingen ontstaan centraal. Er wordt ingegaan op onder meer de oorsprong van toneelvertalingen, de verschillende vormen van toneelvertaling en de interpretatieverschillen die optreden bij het vertalen van toneel.

In respectievelijk 1986 en 1999 brachten Hans G. Hönig en Christiane Nord in kaart hoe je tot een vertaalrelevante analyse van een brontekst kunt komen. Dit artikel bevat een korte weergave van hun beider modellen.

In 1996 gaf Javier Franco Aixelá in ‘Culture-specific Items in Translation’ een overzicht van verschillende soorten cultuurspecifieke elementen in een tekst en van de variabelen die van invloed zijn op de manier waarop een vertaler met CSE’s om kan gaan. Voor de Kennisbank schreef Janne Van Beek een samenvatting van dit artikel.

In zijn verhandeling ‘Ueber die verschiedenen Methoden des Uebersezens’ (1813) maakte Friedrich Schleiermacher onderscheid tussen twee vormen van vertalen. De ene vorm is het overzetten van wetenschap en kunst van de ene in de andere taal. De andere vorm is het tolken, gehanteerd in het handelsverkeer tussen verschillende volkeren en in de diplomatieke communicatie tussen onafhankelijke regeringen, wanneer deze enkel hun eigen taal spreken, maar wel op basis van gelijkheid met elkaar om willen gaan, zonder terug te grijpen op een dode taal.

Nergens is de machtsrelatie tussen auteur en beoogde lezer zo scheef als in het domein van de kinderliteratuur. Ideeën van volwassenen over wat leuk, leerrijk en geschikt is voor jonge lezers spelen immers een sleutelrol in de productie van kinderliteratuur. Ook de stem van de vertaler is helder hoorbaar in vertalingen voor kinderen. Wat maakt het vertalen van literatuur voor kinderen zo bijzonder?

In 1530 ontving de protestantse theoloog Maarten Luther een brief van een vriend, waarin hem twee vragen werden gesteld. In een van die vragen werd kritiek geuit op zijn vertaling van het Nieuwe Testament, voornamelijk op een enkele passage, zelfs op een enkel woord. In zijn befaamde Zendbrief over het vertalen dient Luther zijn vriend, maar vooral de papisten van wie de vraag oorspronkelijk stamt, van repliek.

In het artikel ‘Multimodality, translation and comics’ borduurt Micha Borodo voort op studies van onder anderen Klaus Kaindl (zie elders in de Kennisbank) naar de relaties tussen tekst en beeld in de vertaling van strips en beeldverhalen/graphic novels.

Vertaalwetenschapper Anthony Pym bespreekt in zijn college over vertaalethiek op aanstekelijke wijze het complexe onderwerp. Want wat is dat eigenlijk, vertaalethiek?

Het vertalen van religieuze teksten verschilt niet wezenlijk van het vertalen van andere teksten uit een cultuur die zich temporeel en ruimtelijk op grote afstand van het doelpubliek bevindt. Een vertaler heeft echter vaak weinig ervaring met heilige teksten en een theoloog mist dikwijls een adequate vertaalvaardigheid. Wat zijn zoal de problemen waar een vertaler van religieuze teksten tegenaan loopt?